Yasal Çerçeve:

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun 397. Maddesine göre Denetime tabi olan anonim şirketlerin ve şirketler topluluğunun finansal tabloları denetçi tarafından, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yayımlanan uluslararası denetim standartlarıyla uyumlu Türkiye Denetim Standartlarına göre denetlenir.
6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununun “Finansal raporlama ve bağımsız denetim” başlıklı 14. Maddesine göre de Sermaye piyasası araçları halka arz edilen tüzel kişileri ve yatırım fonlarını, finansal tablo ve raporlardan Türkiye Muhasebe Standartları kapsamında Kurulca belirlenenleri, bu Kanun uyarınca listeye alınan bağımsız denetim kuruluşlarına, Türkiye Denetim Standartları çerçevesinde bilgilerin gerçeği doğru ve dürüst bir biçimde yansıtması ilkesine uygunluğu bakımından inceleterek bir bağımsız denetim raporu almak zorundadırlar.
660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile;

• Türkiye Muhasebe Standartlarını oluşturmak ve yayımlamak,
• Bağımsız denetim standartlarını belirlemek,
• Bağımsız denetçi ve bağımsız denetim kuruluşlarını yetkilendirme ve bunnların faaliyetlerini denetlemek
• Bağımsız denetim alanında kamu gözetimi yapmak,

yetkileri Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumuna verilmiştir.

Bağımsız denetim nedir?

Kurumda yayımlanan Bağımsız Denetim Yöntmeliğine göre;
Bağımsız denetim: Finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin, finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesiamacıyla, denetim standartlarında öngörülen gerekli bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanmasıdır.
Denetim, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre denetlenmesi öngörülen finansal tablolar, yıllık faaliyet raporları, riskin erken saptanması ve yönetimine ilişkin sistemler ile sair mevzuat uyarınca veya ihtiyari olarak doğrudan veya dolaylı olarak denetim kuruluşları ve denetçiler tarafından denetlenmesi, incelenmesi veya değerlendirilmesi öngörülen diğer hususlara ilişkin konuları kapsar.

Denetim kıstasları ve kanıtı nelerdir?

Denetimde denetim konusunun uyumunun değerlendirildiği önceden belirlenmiş kıstaslar esas alınır. Denetim kıstasları

• Finansal tablolar açısından Kurumca yayınlanan Türkiye Muhasebe Standartları TMS;
• Yıllık faaliyet raporları, riskin erken saptanması ve yönetimine ilişkin sistem açısından Türk Ticaret Kanununun ve ilgili mevzuatın denetim kıstasına ilişkin hükümleri;
• Diğer mevzuattan kaynaklanan denetim konularıaçısından ise denetim kıstasıyla ilgili düzenlemeler veya bunların atıf yaptığı kurallar oluşturur.

Denetim kanıtı, denetim konusunda denetim kıstası çerçevesinde önemli uyumsuzluklar bulunup bulunmadığı hususunda güvence verilmesini teminen görüş bildirmeye yönelik olarak denetçi tarafından elde edilen ve belirlenen güvence seviyesi için yeterli ve uygun bilgi, belge ve beyanlardır.

Denetimi kimler tarafından gerçekleştirilir?

Denetim, sadece Kurumca yetkilendirilen denetim kuruluşları veya denetçiler tarafından yetkileri çerçevesinde gerçekleştirilir.

Denetim kuruluşları ve denetçiler faaliyetlerini kaliteli ve güvenilir denetimler gerçekleştirecek şekilde yürütürler. Denetçiler, etik kurallara uygun ve yüksek kalitede hizmet sunabilmeleri amacıyla, sahip olduklarımesleki bilgi ve becerilerinin yeterli bir seviyede tutulmasını ve geliştirilmesini hedefleyen süreklieğitime tabi tutulur.

Denetçiler, etik kurallara uygun ve yüksek kalitede hizmet sunabilmeleri amacıyla, sahip olduklarımesleki bilgi ve becerilerinin yeterli bir seviyede tutulmasını ve geliştirilmesini hedefleyen süreklieğitime tabi tutulur.

Sürekli eğitim yükümlülüğü denetçinin sicile tescil edildiği tarihi izleyen ikinci takvim yılının başından itibaren başlar. Sürekli eğitim yükümlülüğünün başlamasından itibaren, denetçilerin her yıl, yıllık ve üçer yıllık dönemler için Kurum tarafından öngörülen süreklieğitim yükümlülüğüne ilişkin şartları karşılamaları zorunludur.

Kurum, oluşturacağı kalite güvence sistemi kapsamında denetim kuruluşlarını ve denetçileri inceler ve denetler.

Türk Ticaret Kanununda yer alan denetime ilişkin hükümlere ve Kurum düzenlemelerine aykırı hareket ettikleri tespit edilenlere, aykırılıkların mahiyetine bağlı olarak Kurul kararıyla ikaz, uyarı, faaliyetin kısıtlanması, faaliyet izninin askıya alınması ve faaliyet izninin iptali yaptırımları uygulanır.

Bağımsız Denetime Tabi Şirketler Hangileridir?

TTK’nın 397. Maddesi uyarınca Denetime tabi olacak şirketler Cumhurbaşkanınca belirlenir.

TTK’nın 397. Maddesinde yetki ile 30 Kasım 2022 tarihli Resmi Gazetede yayımlnan  6434 sayılı Bağımsız Denetime Tabi Şirketlerin Belirlenmesine Dair Cumhurbaşkanı Kararı ile bağımsız denetime tabi şirketler aşağıdaki gibi belirlenmiştir:

a) Herhangi bir ölçüte bağlı olmaksızın;

• Sermaye Piyasası Kurulunun düzenleme ve denetimine tabi şirketler,
• Bankala ve diğer bazı finansal kurumlar,
• Sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri.
• Yetkili müesseseler, kıymetli madenler aracı kurumları, kıymetli maden üretimi veya ticaretiyle iştigal eden şirketler.
• lisanslı depo işletmeleri ile umumi mağazalar,
• Yayın hakkına sahip olan medya kuruluşları,
• Enerji Piyasası düzenlemelerine tabi şirketler, i ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları.

b) Aşağıda belirtilen üç ölçütten en az ikisinin eşik değerlerini art arda iki hesap döneminde aşan diğer şirketler:

1. Payları işlem görmeyen ancak Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında halka açık sayılan şirketler:

i)   Aktif toplamı 30 milyon Türk Lirası.
ii) Yıllık net satış hasılatı 40 milyon Türk Lirası.
iii) Çalışan sayısı 50 kişi.

2.Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu düzenleme ve denetimine tabi olan şirketler, TMSF tarafından denetimi ve yönetimi devralınan şirketler. ermayesinin en az %50’si belediyelere ait olan şirketler:

3. Diğer şirketler için 2024/8313 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 01.01.2024 tarihinden başlayan hesap dönemlerinden itibaren uygulanmak üzere güncellenmiş eşik değerler:

Eşik değerlerin uygulanması?

• Eşik değerlere tabi şirketler, bu Kararda belirtilen üç ölçütten en az ikisinin eşik değerini art arda iki hesap döneminde aştığı takdirde müteakip hesap döneminden itibaren bağımsız denetime tabi olur.
• Eşik değerleri aştığı için bağımsız denetime tabi şirket, art arda iki hesap döneminde üç ölçütten en az ikisine ait eşik değerlerin altında kaldığı ya da bir hesap döneminde bu ölçütlerden en az ikisine ait eşik değerlerin yüzde 20 veya daha fazla oranda altında kaldığı takdirde müteakip hesap döneminden itibaren bağımsız denetim kapsamından çıkar.
• Eşik değerlerin aşılıp aşılmadığının belirlenmesinde; aktif toplamı ve yıllık net satış hasılatı bakımından şirketin tabi olduğu mevzuat uyarınca hazırlanmış olan son iki yıla ait finansal tablolar, çalışan sayısı bakımından ise son iki yıla ait ortalama çalışan sayısı esas alınır.
• Eşik değerlerin aşılıp aşılmadığının belirlenmesinde şirketler bağlı ortaklık ve iştirakleriyle birlikte dikkate alınır.

Türkiye Muhasebe Standartları ve Uygulama Kapsamı:

Türkiye Muhasebe Standartları Uygulama Kapsamına İlişkin Kurul Kararına gör aşağıda sayılan kurum, kuruluş ve işletmelerin münferit ve konsolide finansal tablolarının hazırlanmasında TFRS’lerin uygulalar:

• Sermaye Piyasası Kurulunun düzenleme ve denetimine tabi işletmeler,
• Bankalar ve diğer finansla kuruluşlar
• Sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri.
• Belli ölçütlerdeki A gurbu yetkili müesseseler ile diğer yetkili müesseseler, kıymetli maden aracı kurumları ve kıymetli maden üretimi veya ticaretiyle iştigal eden anonim şirketler.

Sayılanlar dışındaki kurum, kuruluş ve işletmelerin münferit ve konsolide finansal tablolarının hazırlanmasında BOBİ FRS’nin uygulalarlar. Ancak söz konusu kurum, kuruluş ve işletmelerin isteğe bağlı olarak TFRS’leri uygulayabilirler,